Quo vadis polska edukacjo?

Kwestia edukacji w Polsce jest od lat traktowana jako problem wymagający rozwiązania poprzez wprowadzenie do systemu elementów budujących konkurencyjność wobec systemów zachodnich. W 2009 r. Zespół Doradców Strategicznych Premiera RP przygotował Raport „Polska 2030. Wyzwania rozwojowe”, w którym jednym z kluczowych wyzwań, na które Polska musi odpowiedzieć w horyzoncie 2030 r. jest gospodarka oparta na wiedzy i rozwoju intelektualnym społeczeństwa. Inwestycje w zwiększenie aktywności kapitału ludzkiego są warunkiem zmniejszenia dystansu wobec państw świata w nauce, kreatywności i innowacyjności. Ważnym zadaniem staje się walka z wykluczeniem cyfrowym, gdzie kluczową rolę spełnia system edukacji zorientowany na poprawę umiejętności polskich uczniów w naukach przyrodniczych i matematyce oraz w kreatywnym myśleniu i rozwiązywaniu nieszablonowych problemów. Takie umiejętności są gwarantem wyposażenia młodego pokolenia w tzw. zaradność życiową, która w dłuższej perspektywie stanie się istotnym czynnikiem wzrostu potencjału całego społeczeństwa.

W prawie oświatowym czytamy m.in.: „Do najważniejszych umiejętności zdobywanych przez ucznia w trakcie kształcenia ogólnego na III i IV etapie edukacyjnym należą: 5) umiejętność sprawnego posługiwania się nowoczesnymi technologiami informacyjno – komunikacyjnymi […] Ważnym zadaniem na III i IV etapie edukacyjnym jest przygotowanie uczniów do życia w społeczeństwie informacyjnym. Nauczyciele powinni stwarzać uczniom warunki do nabywania umiejętności wyszukiwania, porządkowania i wykorzystywania informacji z różnych źródeł, z zastosowaniem technologii informacyjno – komunikacyjnych, na zajęciach z różnych przedmiotów”.

Zastosowanie technologii informacyjno-komunikacyjnych (TIK) w edukacji pozwala na budowanie zaangażowania obywateli w ciągły proces edukacji, rozumianej nie jako linearny, zamknięty proces, ograniczony do kilku grup społecznych i kategorii poznawczych, ale jako kształtowanie umiejętności i kompetencji społecznych w odniesieniu do całej populacji Polski. "Wykorzystanie komputerów i technologii informacyjnych stanowi dla edukacji szansę odejścia od wąsko pojmowanego encyklopedyzmu (czyli przekazywania do zapamiętania dużych zasobów informacji) ku kształceniu umiejętności wykorzystywania wciąż pojawiających się nowych informacji lub odnajdowania tych, które są potrzebne. Dotyczy to większości dziedzin nauczania, zwłaszcza z zakresu nauk przyrodniczych i humanistycznych, w których kumulowane są olbrzymie zasoby wiedzy. Technologia informacyjna stwarza dodatkowe możliwości celowego żeglowania po źródłach i zasobach informacji".

Od kilku lat sytuacja szkół poprawia się zarówno pod względem wyposażenia w sprzęt komputerowy i materiały edukacyjne, jak też przygotowania nauczycieli i programów nauczania, ale - jak pokazują powyższe statystyki - wciąż widoczne są duże braki na tych polach.

Jednym z pierwszych przedsięwzięć związanych z realizacją strategicznego wyzwania była inicjatywa Wiceminister Infrastruktury, Magdaleny Gaj, wsparcia edukacji początkowej poprzez wprowadzenie technologii informacyjno-komunikacyjnych w proces dydaktyczny. W efekcie powstał projekt ustawy „Laptop dla pierwszaka”, który zakładał wyposażenie uczniów najmłodszych klas w laptopy. Niedługo po tym rozpoczęto prace nad narodowym programem „Cyfrowa Szkoła” oraz wydano rozporządzenia w sprawie warunków, form i trybu realizacji przedsięwzięcia dotyczącego rozwijania kompetencji uczniów i nauczycieli w zakresie stosowania nowoczesnych technologii, na podstawie którego wdrożono rządowy pilotaż. W wyniku powyższych prac oraz inicjatyw ustawodawczych, do dyskusji dotyczącej przyszłości polskiej szkoły przystąpiło wiele instytucji oraz organizacji zawiązując alianse i koalicje, których liczne głosy oraz podejmowane działania były i są widoczne na forum kraju.

W związku z działaniami podjętymi przez rząd oraz formalnym i nieformalnym zaangażowaniem wielu podmiotów, zaistniała potrzeba syntezy, ze szczególnym uwzględnieniem obserwacji wszystkich interesariuszy. W celu przeprowadzenia transparentnych obserwacji oraz badań w 2012 r. została założona Fundacja Innowacyjna Edukacja, która pełni rolę forum opinii interesariuszy, a jej zadanie polega na personalnym kontakcie ze wszystkimi uczestnikami procesu uzgadniania nowych rozwiązań dla edukacji oraz syntetyzowaniu opinii w celu opracowania nowatorskiego modelu edukacji.

W tym celu Fundacja przeprowadziła przez ostatnie 2 lata 10 konsultacji społecznych na terenie całego kraju. Debaty pn. „Cyfrowa edukacja jako narzędzie rozwoju i aktywizacji społeczeństwa” odbyły się w Toruniu, Gdańsku, Szczecinie, Poznaniu, Kielcach, Rzeszowie, Białymstoku, Olsztynie, Krakowie i Wrocławiu. Kolejne zaplanowane są w: Łodzi, Lublinie, Warszawie, Opolu, Katowicach i Gorzowie Wielkopolskim. Konsultacje poświęcone były prezentacji dobrych praktyk i rozwiązań dotyczących dydaktyki, organizacji nauczania, systemu szkoleń kadry nauczycielskiej, zastosowania technologii komunikacyjno -informacyjnych w edukacji oraz wykorzystania innowacyjnych metod nauczania jako czynnika wpływającego na ograniczenie bezrobocia i aktywizację społeczności lokalnych.

W debatach uczestniczyli przedstawiciele szkół podstawowych, gimnazjalnych, ponadgimnazjalnych, administracji lokalnej: urzędów gmin i miast, wojewódzkich i powiatowych urzędów pracy, urzędów wojewódzkich i marszałkowskich, centrów edukacji nauczycieli oraz kształcenia ustawicznego, uniwersytetów, a także organizacji pozarządowych.

W wyniku przeprowadzonych dyskusji i spotkań indywidulanych powstał wspomniany wyżej model edukacji wykorzystujący potencjał szkoły w postaci infrastruktury i wykwalifikowanej kadry. Dzięki zastosowaniu nowoczesnych rozwiązań technologicznych w projekcie, którego kluczowymi uczestnikami są nie tylko uczniowie i nauczyciele lecz także przedstawiciele lokalnych społeczności, będzie możliwe budowanie systemu edukacji, który zagwarantuje młodym ludziom wejście na rynek pracy, a tym samym stanie się efektywnym czynnikiem zwiększającym konkurencyjność i rozwój Polski na najwyższym poziomie. Przyczyni się także do rozwoju samokształcenia uczniów i nauczycieli oraz przygotuje ich do udziału w procesie uczenia się przez całe życie. Z tym kierunkiem działania wiąże się współpraca i synergia działań jednostek administracji publicznej przy aktywnym udziale społeczności lokalnych oraz możliwym zaangażowaniu organizacji pozarządowych działających w sferze edukacji. Korzyści dla szkół oraz organów prowadzących, wynikające z przystąpienia do projektu są wielorakie, przede wszystkim:

• wyposażenie sal dydaktycznych w technologie informacyjno - komunikacyjne, czego efektami są:

a) optymalizacja uczenia się i nauczania

b) wyrównywanie szans

c) podniesienie poziomu nauczania

d) wzrost kompetencji nauczycieli

e) wzrost kompetencji uczniów, przygotowujących ich do życia w społeczeństwie informacyjnym

f) rozwijanie umiejętności interpersonalnych oraz współpracy w grupie

g) przygotowanie uczniów do procesu uczenia się przez całe życie, rozbudzenie motywacji do pogłębiania wiedzy

• aktywizacja społeczności lokalnej, a w ślad za tym:

a) zapobieganie wykluczeniu społecznemu /w tym: cyfrowemu/

b) zwiększenie szans powrotu osób bezrobotnych na rynek pracy

c) podniesienie kwalifikacji uczestników szkoleń

d) zmniejszenie kosztów związanych z utrzymaniem osób bezrobotnych

e) zatrudnienie nieaktywnych zawodowo nauczycieli w roli lokalnych liderów

Ponadto:

• bezpłatne szkolenia w zakresie obsługi technologii informacyjno – komunikacyjnych
• bezpłatny dostęp do platformy oraz utworzenie na niej własnej przestrzeni
• bezpłatna inwentaryzacja infrastruktury oraz określenie potrzeb i kierunków rozwoju danej placówki oświatowej
• bezpłatna współpraca ze szkołami zagranicznymi
• zaproszenie szkoły/gminy/samorządu/ do międzynarodowej grupy eksperckiej wskazanie danej szkoły/gminy/samorządu jako przykładu dobrych praktyk
• prezentacja osiągnięć danej szkoły/gminy/samorządu na forum administracji centralnej
• wsparcie wyposażenia szkoły w infrastrukturę, jak również „miękkie” umiejetności oraz kompetencje.

Do współpracy zapraszamy każdą placówkę szkolną, organ prowadzący oraz organizację, która ma na względzie rozwój cyfrowej edukacji połączony z aktywizacją lokalnych społeczności. Wspólnymi siłami możemy zmienić nieefektywnie funkcjonujący system edukacyjny w program będący optymalnym rozwiązaniem dla wielu grup interesariuszy.

Konkludując, jakkolwiek niepodważalnym jest sens edukacji w nowoczesnym technologicznie świecie, to pamiętajmy, że „istnienie nowych technologii nie skutkuje żadnymi pożądanymi zmianami, o ile nie są one wsparte stosowną filozofią nauczania” (Jones, Valdez, 1995).

Agata Tyszkiewicz

Ponad 20 lat aktywnej pracy i zaangażowania w Polsce i za granicą jako konsultant międzynarodowych programów. Członek wielu miedzynarodowych i polskich organizacji pozarządowych oraz partner wspierający realizację programów społecznych (Polskie Stowarzyszenie Fundraisingu, Fundacja „Hospicjum to też Życie”, SOS Wioski Dziecięce, Komitet Ochrony Praw Dziecka, Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji i wiele innych). W latach 2008 -2010 Doradca Rzecznika Praw Obywatelskich ds. Programów Społecznych, współpracująca z organizacjami pozarządowymi na terenie całej Polski. Inicjator i pomysłodawca wielu kampanii społecznych m.in.: „Taksówka z fotelikiem” i „Bezpieczne place zabaw”. Członek jury polskich i międzynarodowych konkursów związanych z programami społecznymi i pomocą innym, m.in. „Człowiek bez Barier”. Członek Rady Pożytku Publicznego oraz Prezydium Rady Organizacji Pozarządowych Województwa Warmińsko - Mazurskiego. W 2010 r. nagrodzona w USA międzynarodową nagrodą CSR Awards za zaangażowanie społeczne i inicjatywę dotyczącą realizacji programów na rzecz społeczności. W marcu br. została powołana do Zespołu ds. Strategii przy Ministrze Edukacji Narodowej.